13

Pokaż mi serce nie opętane zwodniczymi marzeniami, a pokażę ci człowieka szczęśliwego.

1.3.5. Ocena oœwietlenia dziennego . . . . . . . . . . . . . . . . . 245
13.1.4. Pola elektromagnetyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246
13.1.4.1. Wp³yw na organizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247
13.1.4.2. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi . . . . . . . . . . . 248
13.1.5. Pr¹d elektryczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
13.1.5.1. Profilaktyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250
13.1.6. Drgania mechaniczne . . . . . . . . . . . . . . . . . - . . 251
13.1.6.1. Ha³as . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251
13.1.6.1.1. Wp³yw ha³asu na organizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253
13.1.6.1.2. Ochrona przed ha³asem . . . . . . . . . . . . . . . . . - . 254
13.1.6.2. InfradŸwiêki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254
13.1.6.3. UltradŸwiêki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255
13.1.6.4. Wibracja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256
13.1.6.4.1. Wibracja ogólna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . - . 256
13.1.6.4.2. Wibracja miejscowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257
13.2. Czynniki chemiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258
13.2.1. Metale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258
13.2.2. Py³y organiczne i nieorganiczne . . . . . . . . . . . . . . . . 263
13.2.3. Gazy dra¿ni¹ce i dusz¹ce . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265
13.2.3.1. Gazy dra¿ni¹ce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266
13.2.3.2. Gazy dusz¹ce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266
13.2.4. Rozpuszczalniki organiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267
13.2.5. Tworzywa sztuczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270
13.2.6. Pestycydy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272
13.3. Biologiczne czynniki patogenne . . . . . . . . . . . . . . . . 274
13.3.1. Patogeny pochodz¹ce od ludzi . . . . . . . . . . . . . . . . . 275
13.3.2. Patogeny pochodzenia zwierzêcego . . . . . . . . . . . . . . . 276
13.3.3. Patogeny pochodzenia roœlinnego . . . . . . . . . . . . . . . . 280
14. Wybrane zagadnienia higieny i epidemiologii szpitalnej
Andrzej Grzybowski . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282
14.1. Mechanizmy zaka¿eñ zwi¹zanych z pobytem w szpitalu; zaka¿enia szpitalne
i ich rodzaje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282
14.1.1. Rodzaje zaka¿eñ zwi¹zanych z pobytem w szpitalu . . . . . . . . . . 285
14.1.2. Czynniki etiologiczne zaka¿eñ zwi¹zanych z pobytem w szpitalu . . . . . 289
14.2. Specyfika placówek medycznych o zwiêkszonym ryzyku wyst¹pienia zaka¿eñ . 291
14.2.1. Kliniki (oddzia³y) transplantologii i chirurgii . . . . . . . . . . . . 291
14.2.2. Oœrodki ci¹g³ej dializy otrzewnowej. Kliniki (oddzia³y) urologiczne . . . . 292
14.2.3. Oddzia³y intensywnej opieki medycznej (OIOM) . . . . . . . . . . . 294
14.2.4. Zak³ady (oddzia³y) transfuzjologii, stacje krwiodawstwa oraz zak³ady diagno-
styki laboratoryjnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297
11
14.3. Czynniki predysponuj¹ce do wyst¹pienia zaka¿eñ objawowych u osób eksponowanych na zaka¿enie w lecznictwie otwartym . . . . . . . . . . . . 300
15. Higiena morska - Z'bigniez~ ,~ethon . . . . . . . . . . . 302
15.1. Œrodowisko na jednostkach p³ywaj¹cych . . . . . . . . . . . . . 303
15.2. Warunki klimatyczne i meteorologiczne . . . . . . . . . . . . . 304
15.3. Dzia³alnoœæ zapobiegawcza i ratownicza . . . . . . . . . . . . . 305
15.4. Nurkowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307
16. Higiena lotnicza - zbignieze~ ~ethon . . . . . . . . . . . 310
16.1. Czynniki wystêpuj¹ce podczas lotu . . . . . . . . . . . . . . . 311
16.2. Styl ¿ycia personelu lataj¹cego . . . . . . . . . . . . . . . . . 314
16.3. WypadkowoϾ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315
17. Higiena sportowa - i~,'bignieze~ ~ethon . . . . . . . . . . . 317
17.1. Specyficzne zagro¿enia stanu zdrowia sportowca . . . . . . . . . . 318
17.2. Stres i immunosupresja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318
17.3. Przetrenowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320
17.4. Urazy sportowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321
17.5. Specyficzne warunki œrodowiskowe . . . . . . . . . . . . . . . 322
17.6. Doping . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323
Piœmiennictwo uzupe³niaj¹ce . . . . . . . . . . . . . . . . . 325
Za³¹cznik 1. Przepisy prawne dotycz¹ce ochrony zdrowia cz³owieka
i jego œrodowiska - Roman Lutyñski . . . . . . . . . . 329 Za³¹cznik 2. Podstawowe metody statystyczne - Leszek zaborski . . . 358
Skorowidz rzeczowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378
Henryk h'irschner
1.
Œrodowiskowe uwarunkowania stanu zdrowia
- systematyzacja, problematyki
Najogólniej mówi¹c stan zdrowia jest zdeterminowany przez czynniki genetyczne i œrodowiskowe. W przypadkach jednostkowych te pierwsze mog¹ dominowaæ przez dziedziczenie szczególnie korzystnych lub niekorzystnych zestawów cech genetycznych. Natomiast w skali populacyjnej cechy dziedziczne decyduj¹ o stanie zdrowia w 16-20%. Niekorzystne predyspozycje genetyczne nie musz¹ w ogóle ujawniæ siê, jeœli nie zadzia³aj¹ szkodliwe czynniki œrodowiskowe o odpowiednio krytycznym natê¿eniu.
Powy¿szy pogl¹d jest zgodny z opini¹ genetyka amerykañskiego Th. Dobzhansky'ego, wskazuj¹cego, ¿e chocia¿ czynnik dziedzicznoœci wp³ywa na osobnicz¹ podatnoœæ na schorzenie, to o tym, czy mo¿liwoœci rozwoju procesu patologicznego istotnie urzeczywistni¹ siê, przes¹dza oddzia³ywanie czynników œrodowiskowych. Mo¿na zatem przyj¹æ, ¿e wp³ywy œrodowiskowe w zdecydowanej wiêkszoœci przypadków rozstrzygaj¹ o stanie zdrowia.
l.l. Przegl¹d problematyki na tle historycznym
Zainteresowanie œrodowiskiem, w którym ¿yje i pracuje cz³owiek, wystêpowa³o ju¿ w medycynie staro¿ytnej, o czym m.in. œwiadczy s³ynny traktat Hipokratesa "O powietrzu, wodach i klimatach". Hipokrates (i jego szko³a) przywi¹zywa³ du¿¹ wagê do czystoœci powietrza i gleby, osuszania b³ot, z których mia³y pochodziæ wywo³uj¹ce choroby "miazmaty", do zaopatrzenia ludnoœci w dobr¹ wodê pitn¹ i do w³aœciwego po¿ywienia.
A¿ do czasów najnowszych g³ównym zagro¿eniem dla zdrowia i ¿ycia ludzkiego by³y choroby zakaŸne. Ich zwi¹zek z otoczeniem uœwiadomiono sobie na wiele lat przed rozwojem bakteriologii. Dziêki empirii rozwija³y siê dzia³ania zapobiegawcze id¹ce w kierunku zachowania czystoœci, izolacji chorych zakaŸnie, stosowania najprostszych sposobów dezynfekcji, tworzenia przepisów
13
dotycz¹cych wymagañ w stosunku do produktów spo¿ywczych oraz przyrz¹dzania potraw. Te ostatnie czêsto mia³y charakter obyczajowy lub wynika³y z nakazu religijnego.