III

Pokaż mi serce nie opętane zwodniczymi marzeniami, a pokażę ci człowieka szczęśliwego.

Spo³eczna inspekcja pracy
381 Zgodnie z ustaw¹ z 24.6.1983 r. (Dz.U. Nr 35, poz. 163 ze zm.), spo³eczna inspekcja pracy jest „kierowana przez zak³adowe organizacje zwi¹zkowe", co w praktyce oznacza, i¿ dzia³a ona tylko w tych zak³adach pracy, w których s¹ zwi¹zki zawodowe. Zadania spo³ecznej inspekcji wykonuj¹ zak³adowi, oddzia³owi lub grupowi spo³eczni inspektorzy pracy pracownicy wybierani przez pracowników. W czasie trwania kadencji oraz w okresie roku po jej zakoñczeniu pracownik pe³ni¹cy funkcjê spo³ecznego inspektora pracy objêty jest ochron¹ przed wypowiedzeniem i rozwi¹zaniem umowy o pracê (por. Nb. 120).
382 W razie stwierdzenia uchybieñ w zakresie przestrzegania w zak³adzie pracy przepisów lub zasad ochrony pracy spo³eczny inspektor pracy informuje pracodawcê lub jego przedstawicieli o wykrytych nieprawid³owoœciach, zwraca uwagê pracownikom na wadliwoœæ ich postêpowania, wystêpuje do kierownika w³aœciwej komórki organizacyjnej o czasowe odsuniêcie pracownika od pracy, wydaje zalecenie usuniêcia uchybieñ.
Pracodawca powinien zastosowaæ siê do takich zaleceñ pod rygorem odpowiedzialnoœci za wykroczenie. Dotyczy to zaleceñ prawomocnych, tzn. tych, od których pracodawca nie wniós³ sprzeciwu do inspektora PIP, oraz tych, które zosta³y utrzymane w mocy decyzj¹ inspektora PIP.
Nb. 381-382
Rozdzia³ VII. Spory pracy
§ 31. Rozpatrywanie sporów ze stosunku pracy
Literatura: K. W. Baran, Procesowe prawo pracy, Kraków 2003; J. Iwulski, Postêpowanie s¹dowe w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeñ spo³ecznych, Warszawa 1992; J. Joñczyk, Spory ze stosunku pracy, Warszawa 1965; T. Kuczyñski, W³aœciwoœæ s¹du administracyjnego w sprawach stosunków s³u¿bowych, Wroc³aw 2000; A. Patulski, Spory ze stosunków pracy a inne rodzaje sporów, Warszawa 1984; W. Sanetra, Podstawy kasacyjne w sprawach z zakresu prawa pracy, PiZS 2000, Nr 2; J. Skoczyñski, Has³o „S¹dy pracy i ubezpieczeñ spo³ecznych", [w:] Encyklopedia prawa pracy i ubezpieczeñ spo³ecznych, red. L. Florek, Warszawa 2000; T. Zieliñski, Nowy model rozstrzygania sporów pracy i ubezpieczeñ spo³ecznych, PiP 1986, Nr 2.
I. Uwagi ogólne
Spór ze stosunku pracy powstaje w razie ró¿nicy stanowisk co do treœci 383 wyp³ywaj¹cych z niego uprawnieñ lub obowi¹zków. Zasadniczym celem ka¿dego postêpowania spornego tocz¹cego siê przed w³aœciwym organem procesowym jest zlikwidowanie zaistnia³ego miêdzy stronami konfliktu prawnego, tj. sporu o zastosowanie w konkretnej sytuacji ¿yciowej okreœlonych norm prawnych. Spór mo¿e byæ rozstrzygniêty w trybie jurysdykcyjnym polegaj¹cym na rozpoznaniu sprawy i wydaniu orzeczenia przez s¹d pracy. Je¿eli z roszczeniem wystêpuje pracownik, spór mo¿e byæ wczeœniej rozwi¹zany w wyniku postêpowania pojednawczego (gdy w zak³adzie pracy, w którym powsta³ spór, dzia³a komisja pojednawcza).
Postêpowanie pojednawcze jest fakultatywne, poniewa¿ jego przeprowadzenie nie jest przes³ank¹ wszczêcia postêpowania przed s¹dem pracy. W sporach ze stosunku pracy nie jest natomiast mo¿liwy zapis na s¹d polubowny. Rozstrzyganie sporu przed s¹dem pracy nie jest regulowane przepisami prawa pracy, lecz odbywa siê na podstawie przepisów postêpowania cywilnego. Zakres zastosowania tych przepisów nie ogranicza siê do sporów ze stosunku pracy, lecz obejmuje tak¿e inne spory objête przepisami prawa pracy. Odnosi siê to zarówno do roszczeñ pracowników, jak i pracodawców.
Nb. 383
260
Rozdzia³ VII. Spory pracy
Mo¿liwoœæ wyst¹pienia pracownika na drogê s¹dow¹ z okreœlonymi roszczeniami przeciwko pracodawcy jest gwarancj¹ ochrony jego praw. St¹d te¿ droga s¹dowa jest dopuszczalna w odniesieniu do wszystkich uprawnieñ pracowniczych, z wy³¹czeniem jedynie tych, które s¹ wyraŸnie wymienione w przepisach1.
Omawiany sposób rozstrzygania sporów nie dotyczy sporów zbiorowych (sporów o interesy) miêdzy pracodawcami a zwi¹zkami zawodowymi, które rozwi¹zywane s¹ w odrêbnym (pozas¹dowym) trybie (por. Nb. 467-473).
II. Komisje pojednawcze
384 Komisje pojednawcze s¹ to specjalne organy ochrony prawnej, powo³ane do ugodowego (polubownego) za³atwiania sporów o roszczenia pracowników ze stosunku pracy. W za³o¿eniu umo¿liwiaj¹ one zlikwidowanie sporu nie tylko w sposób mniej konfliktowy ni¿ postêpowanie s¹dowe, ale tak¿e bli¿ej miejsca pracy. Komisje te mog¹ byæ powo³ywane, na podstawie przepisów dzia³u dwunastego Kodeksu pracy, w celu umo¿liwienia ka¿demu pracownikowi za³atwienia sporu z pracodawc¹ w sposób polubowny, bez wszczynania procesu przed s¹dem pracy.
Komisjê pojednawcz¹ powo³uj¹ wspólnie pracodawca i zak³adowa organizacja zwi¹zkowa, a razie jej braku - pracodawca po uzyskaniu „pozytywnej opinii" pracowników. Organ powo³uj¹cy komisjê okreœla te¿ liczbê jej cz³onków i kadencjê.
Zakresem dzia³ania (w³aœciwoœci¹ rzeczow¹) komisji pojednawczych s¹ objête wszystkie sprawy sporne, które nale¿¹ do w³aœciwoœci s¹dów pracy.
III. Postêpowanie pojednawcze
385 Zgodnie z zasad¹ dyspozycyjnoœci, postêpowanie przed komisj ¹ poj ednawcz¹ wszczyna siê na wniosek pracownika. W postêpowaniu tym obowi¹zuj¹ takie same terminy przedawnienia i inne, jak przed s¹dem (por. Nb. 397-402).
386 Istota postêpowania pojednawczego przed komisj¹ polega na nak³anianiu stron do zakoñczenia sporu w drodze ugody, która powinna byæ zgodna z prawem i zasadami wspó³¿ycia spo³ecznego. Komisja pojednawcza jest organem
1 Spod merytorycznej kontroli s¹dów pracy nie jest wy³¹czona zasadnoœæ i legalnoœæ orzeczeñ dyscyplinarnych. Prawo do s¹du przys³uguje ukaranemu z mocy art. 8 Konstytucji (orz. SN z 7.4.1999 r., I PKN 648/98; OSN 2000, z. 11, poz. 172, z krytyczn¹ glos¹ T. Zieliñskiego).
Nb. 384-386
$ ii. Kozpatrywame sporów ze stosunku pracy
261
mediacyjnym w tym znaczeniu, ¿e poœredniczy w rozwi¹zaniu sporu, wskazuj¹c jego stronom na mo¿liwoœci ugodowego za³atwienia sprawy. Postêpowanie pojednawcze koñczy siê z chwil¹ zawarcia ugody albo z mocy prawa z up³ywem 14 lub 30 dni w zale¿noœci od rodzaju sprawy.
Sprawa niezakoñczona ugod¹ nie podlega z urzêdu przekazaniu s¹dowi pracy. Komisja pojednawcza przekazuje s¹dowi tak¹ sprawê tylko na ¿¹danie pracownika.