Poszczególne wzory badania historycznego ocenia mo|emy biorc pod uwag bdz cele przy[wiecajce tym badaniom w ramach danego wzoru, bdz te| cele, do sformuBowania których doszBa nauka historyczna dopiero w toku swego rozwoju

Pokaż mi serce nie opętane zwodniczymi marzeniami, a pokażę ci człowieka szczęśliwego.

W ten sposób pewne dziaBania, które na gruncie danego wzoru s caBkowicie uzasadnione, w konfrontacji z tym celem sformuBowanym pózniej mog okaza si nieracjonalne. Nie zawsze dostatecznie rozró|nia si te dwa punkty widzenia, a przy tym oba winny by Bcznie brane pod uwag.
Mimo |e najogólniej rzecz ujmujc, poszczególne wzory badania historycznego zmieniaBy si w cigu wieków i zawsze jeden z nich, w skali szerszej, stawaB si panujcy, to jednak nie wygasaBy one caBkowicie, znajdujc zwolenników i warunki dla od|ycia. Nie byBoby zbyt wielk przesad twierdzenie, |e w zale|no[ci od etapu rozwojowego istniaBa jednocze[nie wiksza liczba wzorów; w takich przypadkach najbardziej naukowo ambitny wzór stawaB si lub staje si miar oceny prze|ywajcych si lub od|ywajcych  dawnych z jego punktu widzenia  wzorów. Ka|dy z nich wnosiB okre[lone warto[ci do badania historycznego. Nastpny, jakkolwiek powstawaB nieraz jako zaprzeczenie wzoru poprzedniego, wykorzystywaB przynajmniej techniczno-naukowe zdobycze swego poprzednika. W czasie, gdy jeszcze panowaB okre[lony wzór, zjawiali si nieraz wielcy prekursorzy nowych rozwizaD stawiajcy nowe cele. Do takich nale|aB na przykBad zadziwiajcy swymi koncepcjami Ibn Chaldun czy twórca najbardziej nowoczesnego wzoru nauki historycznej  Karol Marks. Nowe wzory lub rozwinicia panujcych formuBowali midzy innymi L. Valla, Voltaire, L. Rank, H. Berr.
Wydaje si, |e mo|na w sposób nastpujcy odtworzy cele stawiane badaniu historycznemu 3. W staro|ytno[ci i du|ej cz[ci wieków [rednich dominuje praktyczny (pragmatyczny) cel pisarstwa historycznego. Staro|ytni, nie stawiajc historii jako zasadniczego celu doj[cia do zdaD prawdziwych o przeszBo[ci, nie uznawali jej tym samym za nauk, lecz za jedn z form dziaBalno[ci praktycznej i zwizanej z |yciem. Jak interesujco wykazuje na przykBadzie greckim I. M. Finley, a| do schyBku VI w. dominujc form, w której uzewntrzniaBa si [wiadomo[ historyczna Greków, byB mit, lecz mit wyra|aB si w poezji a nie dziejopisarstwie. Bohaterowie Homera nie dziaBaj w jakimkolwiek wymiarze czasowym4; epos nie ma nic wspólnego z opisem historycznym.
2 Zdanie sprawy z tego celu, jak podawali[my za K. Ajdukiewiczem (Logika pragmatyczna, s. 175), nale|y do zakresu badaD metodologii pragmatycznej czyli dziaBu metodologii rozpatrywanego Bcznie z apragmatyczn.
3 Przeprowadzony tu podziaB nie jest dokonywany z punktu widzenia historii historiografii i dlatego nie pokrywa si z nim w niektórych punktach.
4 J.M. Finley Myth, Memory and History  History and Theory" IV 1965, s. 281-302.
46
Copyright (c) 2009 Pokaż mi serce nie opętane zwodniczymi marzeniami, a pokażę ci człowieka szczęśliwego. | Powered by Wordpress. Fresh News Theme by WooThemes - Premium Wordpress Themes.