Próby systematyzacji w odniesieniu do głosu ludzkiego nie przynoszą satysfakcjonujących wniosków...
Pokaż mi serce nie opętane zwodniczymi marzeniami, a pokażę ci człowieka szczęśliwego.
Pod względem charakterystyki czysto akustycznej głos ludzki zbliża się najbardziej do instrumentów strunowych, jednak, z uwagi na złożoność różnych aspektów, jako instrument pozostać powinien poza wszelkimi klasyfikacjami. Nie oznacza to bynajmniej, że w odniesieniu do elementarnych zasad konstrukcyjnych czy sposobu tworzenia dźwięku powinien być traktowany odmiennie. Głos ludzki podlega tiowiem takim samym zasadom, jak większość instrumentów muzycznych.W większości tradycyjnych instrumentów muzycznych znajdziemy trzy podstawowe elementy: wibrator (źródło dźwięku), generator (element, któtf wzbudza drgania źródła dźwięku) oraz amplifikator (element wzmacniający drgania, zwykle z wykorzystaniem zjawiska rezonansu). Tak zbudowany instrument uznawany jest współcześnie za instrument akustyczny13.
Jakość uzyskiwanego dźwięku zależy od doskonałości i precyzji wykorzystania wszystkich elementów instrumentu. Zdarza się, że w instrumencie brakuje np. dobrego amplifikatora.
Instrumenty elektromechaniczne przetwarzają drgania mechaniczne na drgania elektryczne i w swojej budowie rezygnują z akustycznego amplifikatora drgań. Instrumenty elektroniczne funkcjonują w oparciu o obwody drgań elektrycznych (Sachs 1989, s. 442).
28
Wszystkie skrzypce wyglądają wprawdzie podobnie, a jednak tylko nieliczne brzmią wspaniale i mają taki dźwięk, który zachwyca swą nośnością. Dlaczego? Bo czasami lutnik skonstruuje instrument tak, że w nieznaczny sposób zmieni jego proporcje i uzyska cudownie brzmiący dźwięk. Ale zdarzy się i tak, że te same skrzypce w rękach dwóch muzyków będą brzmiały inaczej. Dlaczego? Bo jeden z nich odkryje tajemnicę dźwięku, znajdzie optymalny sposób na jego wydobycie (np. właściwe pociągnięcie smyczkiem).
Podobnie jest z głosem. Tu także mamy źródło dźwięku (znajdujące się w krtani struny głosowe), generator (strumień powietrza i impulsy nerwowe wzbudzające struny głosowe do drgań) oraz amplifikator (rezonatory, które nadają dźwiękowi nośność i brzmienie). Głos ludzki to także swego rodzaju instrument muzyczny. Część tego instrumentu ma budowę daną przez naturę - niezmienną, anatomiczną, ale na wiele składowych jego działania możemy mieć wpływ. Możemy, podobnie jak budowniczy instrumentów, zmienić nieco jego proporcje, możemy - jak wytrawny muzyk - zagrać tak, by zabrzmiał jak najwspanialej. Możemy próbować wykorzystać naturalne możliwości głosu, odkryć jego prawdziwe oblicze.
29
2. BUDOWA l DZIAŁANIE NARZĄDU GŁOSU
Krtań jest miejscem wzniecenia dźwięku, tzw. dźwięku 2.1. Krtań krtaniowego. W niej znajduje się źródło dźwięku, czyli struny - źródłem głosowe. Powstały w wyniku ich drgań dźwięk nie posiada je- dźwięku szcze ani barwy, ani nośności i jest zupełnie inny od dźwięku ——————— słyszanego w środowisku zewnętrznym14. Dopiero rezonatory15 spowodują wzmocnienie tego dźwięku i nadadzą mu odpowiednią barwę.
a) budowa krtani
Krtań jest złożonym narządem chrzęstno-włóknisto-mięśnio-wym. Ma kształt trójściennej piramidy, której podstawa skierowana jest ku górze, a wierzchołek - ku dołowi. Jej wnętrze wyścielone jest błoną śluzową. Krtań należy do górnych dróg oddechowych, od dołu łączy się z tchawicą, a od góry - z gardłem. Umiejscowiona jest w śrojełkowym odcinku szyi, na wysokości IV-V kręgu szyjnego u noworodka i V-VI kręgu u osoby dorosłej (Zalesska-Kręcicka 1998, s. 207), ma 4-6 cm długości16.
Krtań zbudowana jest z dziewięciu chrząstek (por. rys. 3, 4, 4 chrząstki 5): trzech pojedynczych .(pierścieniowatej, tarczowej i nagłośni) oraz z trzech podwójnych (rożkowatych, tzw. chrząstek Santoriniego, klinowatych - Wrisberga oraz nalewkowych). Oprócz tych stałych elementów szkieletu wyróżniamy jeszcze małe, nie zawsze występujące, drobne chrząstki zwane trzeszcz-kowatymi.
14
Podobnie jak dźwięk uzyskany ze struny rozciągniętej w powietrzu między
dwoma kołkami różni się od dźwięku z tej samej struny, ale rozpostartej na
korpusie rezonansowym (np. skrzypiec, wiolonczeli czy gitary).
Por. część l, rozdz. 2.3 i 3.
Wielkość krtani zależy od długości ciała i wieku osoby.
15
30
Rys. 3. Krtań -
widok od strony
a) brzusznej,
b) bocznej,
c) tylnej (cyt. za Sobotta 1997)
nagłośnia kość gnykowa
kość gnykowa
nagłośnia
v chrząstka tarczowata — chrząstka pierścieniowata =.*• chrząstki tchawicy
struny gtosowe chrząstka tarczowata chrząstki różkowate chrząstki nalewkowate chrząstka pierścieniowata chrząstki tchawicy
nagłośnia kość gnykowa chrząstka tarczowata chrząstka nalewkowata chrząstka różkowata 'r^rs- chrząstki tchawicy
b)
Chrząstka pierścieniowata przypomina kształtem sygnet. Tarcza tego pierścienia zwrócona jest do tyłu krtani, a obręcz -do przodu. Jako jedyna tworzy zamknięty pierścień. Leży bezpośrednio nad tchawicą.