uczniów
Pokaż mi serce nie opętane zwodniczymi marzeniami, a pokażę ci człowieka szczęśliwego.
Przy czym odpowiedzialność opata wydaje się przekra-czać przyjęte przez nas granice. Zwykle uważalibyśmy, że po-
winien być odpowiedzialny tylko za swoją naukę. Jakże może
być odpowiedzialny za to, co drugi z jego nauką zrobi? Dalsze
wersety w tym kierunku interpretują odpowiedzialność opata,
niemniej nie znoszą samej odpowiedzialności za posłuszeństwo
uczniów. Odpowiedzialność ta wiąże się z charakterem nauki
głoszonej przez opata, o czym już wspomnieliśmy, ale także ze
sposobem nauczania, o czym św. Benedykt powie nieco dalej.
Nauczanie opata powinno mieć charakter praktyczny nie w sen-
sie dostosowywania życia klasztoru do jakiegoś zadania, jakie
klasztor czy konkretny mnich miałby podjąć, ale powinno ono
odnosić się do konkretnej wspólnoty i osoby z jej uwarunkowa-
niami, wskazując środki do wewnętrznego postępu i rozwiązy-
wania problemów. Nie wystarczą w tej sytuacji jedynie ogólne
wskazania i normy, ale potrzebne jest rozeznanie konkretnej sy-
tuacji, jej sensu i wskazanie właściwego lekarstwa. Opat ma być
prawdziwym przewodnikiem całej wspólnoty. Nie może ograni-
czyć się jedynie do głoszenia nauki, ale powinien tak wszystko
pomyśleć, tak zorganizować życie we wspólnocie, aby pojawia-
jące się nieporządki od razu rozwiązywać. Jego nauka powinna
mieć charakter praktyczny, a nie jedynie teoretyczny.
11 A zatem gdy ktoś przyjął miano opata, powinien uczyć swoich uczniów na dwa sposoby, 12 a znaczy to: niechaj wszystko, co dobre i święte okazuje raczej swoim postępowaniem, niż słowami. Uczniom bardziej pojętnym musi wykładać naukę Pana także słowami, tych zaś, którzy trudniej rozu-mieją i są twardego serca, niechaj własnym życiem uczy Bożych przykazań.
13 Niech pokaże swoim postępowaniem, że istotnie nie należy czynić wszystkiego tego, czego polecał unikać swoim uczniom, aby innym głosząc naukę sam nie został uznany za niezdatnego (1 Kor 9, 27). 14 Jeszcze Bóg mógłby
52
Filary życia klasztornego
jego grzechy kiedyś mu wypomnieć mówiąc: Czemu o mych przykazaniach rozprawiasz i na ustach masz moje przymierze? Ty, co nienawidzisz karności i słowa me rzuciłeś za siebie! (Ps 50[49],16–17), 15 a także: Czemu to widzisz drzazgę w oku swego brata, a belki we własnym oku nie dostrzegasz? (Mt 7,3).
Nauka opata powinna być potwierdzona jego osobistym ży-
ciem. Na tym powinien polegać jej zasadniczo wymiar. Jest ona
nauką praktyczną przede wszystkim w tym sensie, że wpierw
powinna być przez niego praktykowana w osobistym życiu.
Tak było w życiu Pana Jezusa: wszystko, co głosił, zachowywał
w swoim życiu. W ten sposób winna być głoszona Ewangelia, jej
nauczanie polega przede wszystkim na świadectwie życia. Pamię-
tamy zalecenie Pana Jezusa odnoszące się do uczonych w Piśmie:
Czyńcie więc i zachowujcie wszystko, co wam polecą, lecz uczynków ich nie naśladujcie. Mówią bowiem, ale sami nie czynią (Mt 23,3).
Zresztą jako kryterium przynależności do Bożej rodziny podaje
wypełnianie Bożej woli: kto pełni wolę Bożą, ten Mi jest bratem, siostrą i matką (Mk 3,35). W tym miejscu warto przypomnieć, że cała mądrość mnichów polegała na tym, że Ewangelię potrak-towali bardzo konkretnie, jako wskazania w życiu. Największym
niebezpieczeństwem dla współczesnych chrześcijan jest sprowa-
dzenie Ewangelii do idei, którą się głosi i pod którą się można
podpisać, ale jednak pozostającą w sferze idei, a nie programu
na zwykłą codzienność. Mądrość św. Benedykta i całego mona-
stycyzmu polega na wprowadzaniu Ewangelii w konkretne życie.
Właśnie to wprowadzenie w życie jest najważniejsze, bez niego
mamy do czynienia z pozorem. Opat powinien być dobrze za-
prawiony w praktycznym wprowadzaniu Ewangelii w życie.
16 Opat nie powinien nikogo w klasztorze wyróżniać 17 ani kochać jednego mnicha bardziej od innego, chyba że ktoś okaże się lepszym w dobrych uczynkach i w posłuszeństwie. 18 Jeżeli nie ma jakiejś innej rozumnej przy-
2. O opacie
53