Zagadnienie o ogromnym znaczeniu społecznym, przede wszy-stkim ze względu na liczebność tej grupy upośledzonych, a mia-nowicie lekkie upośledzenie umysłowe i...

Pokaż mi serce nie opętane zwodniczymi marzeniami, a pokażę ci człowieka szczęśliwego.

FiTkowskiej-Mańkie-
wieź i A. Ostrowskiej, na podstawie badań prowadzonych obecnieprzez Instytut Filozofii i Socjologii PAN.
Trzy następne prace dotyczą podstawowych dla przystosowa-nia społecznego upośledzonych zagadnień nauczania, przygotowa-nia zawodowego i organizacji pracy. Są to artykuły H. Borzysz-kowej, B. Góreckiego i J. Malinowskiego.
Istotne zadania, szczególnie w zakresie pomocy głębiej upośle-dzonym, stoją przed pomocą społeczną. Zagadnienia te zarównood strony zakładów, jak i pomocy półotwartej i otwartej, przed-stawione są w pracy O. Horoszewicza.
Szczególną, jedną z najtrudniejszych spraw w tej dziedziniejest sprawa upośledzonych umysłowo na wsi. Jest to sprawatrudniejsza ze względu na ograniczoną dostępność na wsi roz-maitych służb. Problematyce tej poświęcone jest opracowanieE. Andrzejewskiej, Z. Człapińskiej, J. Radwańskiej, J. Radwań-skiego i J. Serejskiego.
Do spraw najbardziej chyba przemilczanych należą u nassprawy życia seksualnego upośledzonych umysłowo. Sprawy te,które na świecie budzą duże zainteresowanie i stały się przedmio-tem rosnącej literatury 1, w Polsce, praktycznie rzecz biorąc, niebyły dotąd dyskutowane. Dlatego też prosiliśmy A. Jaczewskiegco wprowadzenie do dyskusji na ten temat, w nadziei, że będzieona kontynuowana przy dalszych okazjach.
Praca J. Dziedzica poświęcona jest problematyce wychowaniafizycznego i sportu w procesie rehabilitacji osób upośledzonychumysłowo.
Publikacja nasza zawiera również raporty z badań lub spra-wozdania dotyczące wybranych istotnych zagadnień związanychz problematyką przystosowania w społeczeństwie osób upośledzo-nych umysłowo 2.
Prezentowana książka nie rości sobie pretensji do wyczerpu-jącego przedstawienia sprawy, ani też do podania pełnego recep-tariusza właściwego postępowania. Zależało nam przede wszyst-kim na wskazaniu nowoczesnych kierunków badań i postępowa -
1 Por. np. F. F. De la Gruz, G. D. La Veck (red.): Human Sexualityand the Mentally Retarded, Penguin Books, Baltimore 1974, pp. XII -)- 352.
2 W publikacji niniejszej zamieszczono wybrane doniesienia.
nią praktycznego. Trudności w sformułowaniu konkretnych pro-gramów w tej dziedzinie wiążą się z dwoma przyczynami:
1. W nowoczesnych koncepcjach naukowych kładzie się naciskna potrzebę integracji upośledzonych umysłowo ze społeczeń-stwem i na zasadę normalizacji w organizowaniu służb i placó-wek. Wśród badaczy i praktyków toczy się wciąż spór o kształti granice normalizacji w konkretnych warunkach społecznych.Spór ten nie jest do końca rozstrzygnięty, dlatego też nie sposóbproponować konkretnych rozwiązań organizacyjnych. Utopią by-łoby zresztą oczekiwanie, że możliwe jest stworzenie takiegooptymalnego modelu, który pasowałby**do wszystkich różnorod-nych i zmieniających się przecież warunków społecznych.
2. Nasze doświadczenia krajowe zbierane są w warunkachokreślonej sytuacji zastanej. Jest to sytuacja, w której np. oświa-ta specjalna jest rozwijana głównie w systemie odrębnego szkol-nictwa specjalnego, zatrudnienie głębiej upośledzonych umysło-wo odbywa się głównie w systemie spółdzielczości inwalidzkiej,pomoc typu zakładowego dostarczana jest głównie przez domypomocy społecznej.
Doświadczenia i innowacje w znacznym stopniu wyznaczanesą przez istniejące warunki. Dopiero wprowadzenie nowych ty-pów służb i placówek pozwoli na obiektywną ocenę tego, jakiekonkretne rozwiązania organizacyjne lepiej będą zaspokajały po-szczególne typy potrzeb.
Jeśli książka pobudzi Czytelnika do zastanowienia się nadwielostronnymi potrzebami w tej dziedzinie i możliwościami za-spokajania tych potrzeb, zadanie jej będzie spełnione. Zespółautorski wdzięczny będzie Czytelnikom za wszelkie uwagi kry-tyczne i propozycje, które lektura tej książki może nasunąć.
Magdalena Sokołowska
POLITYKA SPOŁECZNA
WOBEC UPOŚLEDZONYCH UMYSŁOWO
W tym artykule więcej będzie mowy o kwestiach ogólnych,;dotyczących rozmaitych typów i upośledzeń fizycznych i psychi-cznych niż o problematyce swoistej dla upośledzenia umysłowe-go. Nacisk jest tu położony raczej na elementy wspólne, wystę-pujące we wszystkich formach i typach upośledzeń, mniej naelementy różnicujące. Jeśli przyjąć, że te poszczególne typy upo-śledzeń są oddzielnymi problemami społecznymi, to reprezento-wane w tym artykule podejście można określić jako „między-problemowe".
Oba punkty widzenia — problemowy i międzyproblemowy —są niezbędne w racjonalnym postępowaniu celowościowym, zmie-rzającym do pełnej integracji osób upośledzonych ze społeczeń-stwem. Fachowcy dobrze wiedzą, jak wiele zależy od indywidua-lizacji ich zabiegów. Lecz potrzebne jest również spojrzenie jak-by z lotu ptaka, ogarniające całą mapę fachowych, rozproszonychdziałań, mogące dostrzec, gdzie są wśród tych działań luki, jakiepotrzebne są zmiany, co wymaga koordynacji, na co położyć na-cisk itd. Szczególnie w upośledzeniu umysłowym, najbardziejchyba wyizolowanym i odseparowanym typie upośledzenia, przy-datna jest orientacja, która może „osadzić" upośledzonych umy-słowo w populacji upośledzonych, a następnie objąć ich działa-niami zmierzającymi do integracji w społeczeństwie całej tej