zamiary, a inni potrafi� w odpowiedni spos�b nam na to odpowiada�...

Pokaż mi serce nie opętane zwodniczymi marzeniami, a pokażę ci człowieka szczęśliwego.

Wyobra�my
sobie rzeczywisto�� spo�eczn�, w kt�rej potrafimy odczytywa� jedynie emocje
pierwotne � strach, gniew, zadowolenie, smutek i zdziwienie. �wiatu temu
brakowa�oby subtelno�ci i bogactwa uczu�, w kt�re obfituje nasze codzienne �ycie,
lecz, co wa�niejsze, bardzo trudno by�oby tworzy� i utrzymywa� z�o�one, p�ynne i
silne interakcje, struktury spo�eczne oraz symbole kulturowe, kt�re porz�dkuj� ludzkie
spo�ecze�stwo.
Z socjologicznego punktu widzenia przyswojenie sobie owych zdolno�ci poprzez
interakcje z innymi pozwala nam uczestniczy� we wci�� ewoluuj�cych strukturach
spo�ecznej organizacji. Ka�dy z nas jest kim� niepowtarzalnym, je�li we�miemy pod
uwag� kieruj�ce nami motywy, dyrektywy kulturowe, koncepcj� w�asnego ,.ja",
umiej�tno�ci wykonywania r�nych r�l oraz zdolno�� do wyra�ania uczu� i emocji.
Ale owe zdolno�ci ka�dy z nas musi mie�, cho�by na minimalnym poziomie, bo
inaczej spo�ecze�stwo nie mog�oby istnie�. I to w�a�nie jest najwa�niejsze w
socjologii, praca socjologa polega bowiem na d��eniu do zrozumienia, co sprawia, �e
istniej� wi�zi spo�eczne, a spo�ecze�stwo jest w okre�lony spos�b zorganizowane. A
zatem dynamika socjalizacji, kt�ra prowadzi do nabycia tych podstawowych
zdolno�ci, ma istotne znaczenie dla zrozumienia nie tylko siebie jako pojedynczego
cz�owieka, ale tak�e funkcjonowania spo�ecze�stwa.
78
Tabela 6.1. R�norodno�� ludzkich
emocji
EMOCJE (CZUCIA) PIERWOTNE:
Szcz�cie, strach, gniew, smutek, zdziwienie
NIEKT�RE WARIANTY PIERWOTNYCH EMOCJI:
Szcz�cie � zadowolenie, duma, mi�o��,
Strach � niepok�j, obawa, niech��, wstr�t,
Gniew � pogarda, awersja, agresywno��,
Smutek � rezygnacja, nuda, �al
Zdziwienie � zaskoczenie, przestrach, os�upienie
NIEKT�RE PO��CZENIEA PIERWOTNYCH EMOCJI:
Szcz�cie (plus inne) wdzi�czno�� (strach),
Nadzieja (strach)
Zemsta (gniew)
Nostalgia (smutek)
Rado�� (zdziwienie)
Strach (plus inne)
Groza (szcz�cie)
Wina (gniew)
Zawi�� (gniew)
Depresja (smutek)
W�ciek�o�� (zdziwienie)
Gorycz) smutek)
Smutek (plus inne)
T�sknota (szcz�cie)
Ufno�� (strach)
�al (smutek)
Nuda (gniew)
Zak�opotanie (zdziwienie)
Zdziwienie (plus inne)
Zadowolenie (szcz�cie)
Oburzenie (strach)
Rozgoryczenie (gniew_
Rozczarowanie (smutek)
PROCES SOCJALIZACJI
Kiedy si� urodzili�my, byli�my
narcystycznymi, raczej aspo�ecznymi
drobinami. ��dali�my r�nych rzeczy
i chcieli�my mie� je natychmiast. Je�li
czego� nie dostali�my, p�akali�my i
krzyczeli�my. Ale tu� po urodzeniu
si� dziecka rozpoczyna si� proces
socjalizacji, kt�ry ma poskromi� �w
narcyzm � dziecko od razu �l�duje"
w strukturze spo�ecznej � w
szpitalu, domu, w rodzinie � gdzie
musi wchodzi� w interakcje i radzi�
sobie z innymi lud�mi �
piel�gniark�, matk�, ojcem i innymi.
Tak zaczyna si� trwaj�cy ca�e �ycie
proces interakcji w coraz bardziej
r�norodnych kontekstach, i to
w�a�nie w trakcie owych interakcji
kszta�tuje si� motywacja, system
symboli kulturowych (j�zyk,
warto�ci, przekonania, normy),
poj�cie w�asnego �ja", odr�bny styl
wykonywania r�l oraz wiele
sk�onno�ci emocjonalnych.
Socjalizacja obejmuje kilka
oczywistych, niemniej bardzo
istotnych zasad. Jedna z nich polega
na tym, �e wczesna socjalizacja ma
znacznie wi�kszy wp�yw na
formowanie si� naszych ludzkich
cech ani�eli p�niejsza. Filozof John
Locke twierdzi�, �e noworodek jest
jak bia�a, czysta karta, na kt�rej
pierwsze do�wiadczenia zostawiaj�
trwa�e �lady. Jest to lekka przesada,
poniewa� niemowl� nic jest tak
ca�kiem �czyste". W rzeczywisto�ci
bowiem posiada wiele biologicznych
sk�onno�ci i umiej�tno�ci, kt�re
�wpisane" s� w jego organizm. Tote�
mo�emy by� narcystyczn� drobin�,
ale na pewno nie jeste�my �czy�ci",
poniewa� przynajmniej w minimalnym
stopniu posiadamy biologiczne
potrzeby i pop�dy, z�o�one neurony,
wiele gruczo��w hormonalnych,
zestaw pierwotnych emocji,
minimaln� potrzeb� przynale�no�ci i
wiele u�pionych biologicznych
mo�liwo�ci, kt�re wkr�tce si�
ujawni� (zob. ry�. 6. l). A poniewa�
musimy zaspokaja� swoje potrzeby i
urzeczywistnia� tkwi�ce w nas
mo�liwo�ci za po�rednictwem reakcji
innych os�b, musimy wchodzi� z
nimi w interakcje. Kiedy si� lego
nauczymy, potrafimy w�wczas
odczytywa� gesty innych ludzi i
zdobywamy pierwszy obraz samego
siebie dzi�ki �zwierciad�u", kt�re
stanowi� dla nas otaczaj�ce nas
osoby (Cooley, 1909). Zaczynamy
zdawa� sobie spraw� z oczekiwa�
innych os�b i do�wiadcza�
pierwszych kontakt�w /. kodami
kulturowymi:
rozwijamy nasze w�asne sposoby
przekazywania informacji za pomoc�
gest�w oraz wykonywania r�l, kt�re
maj� umo�liwia� i u�atwia� nam
post�powanie z innymi lud�mi;
zaczynamy kanalizowa� i kierowa�
swoj� energi� w spos�b, kt�ry
przerodzi si� w ko�cu w trwa�e
motywacje; poszerzamy tak�e zakres
naszych emocji. Poniewa� nie mamy
�adnych do�wiadcze� w zakresie
interakcji spo�ecznych, nie mamy �
poza tymi emocjami, z kt�rymi
przyszli�my na �wiat � ani
ukszta�towanego sposobu grania r�l,
ani koncepcji w�asnego �ja", ani
motyw�w, ani kultury, ani uczu�,
kt�re pomog�yby nam w pierwszych
spo�ecznych kontaktach. Dlatego te�
kontakty te maj� ogromny wp�yw na
rozw�j naszych podstawowych
dyspozycji i umiej�tno�ci.
Inna podstawowa zasada socjalizacji
polega na tym, �e interakcja z
osobami wa�nymi � takimi, z
kt�rym nawi�zujemy zwi�zek
emocjonalny � ma na nas o wiele
wi�kszy wp�yw ani�eli kontakty z
pozosta�ymi lud�mi (Sullivan, 1953).
Oczywi�cie na pocz�tku tymi
osobami wa�nymi dla nas s� rodzice i
pozostali cz�onkowie najbli�szej
rodziny. W miar� jak uczymy si�
wchodzi� w role i tworzy� je.
zaczynamy ocenia� siebie, prze-
gl�daj�c si� w zwierciadle gest�w
otaczaj�cych nas os�b i przejmujemy
ich punkt widzenia. a co za tym idzie,
kody kulturowe, kt�re one uosabiaj�.
Nast�pnie przyswajamy sobie
okre�lony styl odgrywania r�l i
prezentowania siebie innym,