Brak jest u nas natomiast występującej we wszystkich zakładach pracy zakładowej reprezentacji załogi jako organu przedstawicielskiego wszystkich pracowników...
Pokaż mi serce nie opętane zwodniczymi marzeniami, a pokażę ci człowieka szczęśliwego.
Reprezentacja taka, w postaci organów samorządu załogi wyłaniana jest jedynie w przedsiębiorstwach państwowych, a przyznane jej318
kompetencje, obejmujące różne aspekty współzarządzania tymi przedsiębiorstwami, będą przedmiotem wykładu w następnym rozdziale. Nie oznacza to jednak, że wpływ na zarządzanie zakładem pracy mają tylko załogi przedsiębiorstw państwowych. W różnych formach i zakresie wpływ taki wywierają również załogi niektórych innych zakładów pracy. Tak więc pracownicy spółdzielni pracy, którzy są jednocześnie jej członkami, wywierają wpływ na zarządzanie spółdzielnią poprzez wybór jej organów. Natomiast w zakładach pracy przekształconych w jednoosobowe spółki Skarbu Państwa udział załogi w zarządzaniu tymi zakładami przejawia się w wyborze przez pracowników 1/3 składu rady nadzorczej. W spółkach z udziałem kapitału prywatnego, powstałych w wyniku prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, udział przedstawicieli pracowników w radzie nadzorczej spółki uzależniony jest od liczebności rady nadzorczej i wynosi od l do 3 członków reprezentujących załogę. Są to jednak rozwiązania cząstkowe, nie przesądzające generalnie kształtu i form, jakie przybierze udział załogi we współzarządzaniu zakładami pracy w przyszłości. Decyzje bowiem w tej sprawie będą dopiero musiały być podjęte.
Rozdział XXV
SAMORZĄD PRACOWNICZY
1. UWAGI WSTĘPNE
Istotne znaczenie w kształtowaniu społecznych stosunków pracy i pozycji prawnej pracowników w przedsiębiorstwach państwowych ma samorząd pracowniczy. W uprawnieniach i działalności organów tego samorządu przejawił się bowiem udział załogi w zarządzaniu przedsiębiorstwami państwowym, oddziałujący na charakter i treść istniejącej w tych przedsiębiorstwach społecznej i prawnej sytuacji pracowników.
Samorząd pracowniczy w przedsiębiorstwach państwowych, aczkolwiek w okresie powojennym występował w różnych formach i ma stosunkowo długą tradycję, w swej obecnej postaci jest młodą organizacyjną formą udziału załóg w zarządzaniu tymi przedsiębiorstwami. Został bowiem formalnie wprowadzony ustawą o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego z dnia 25 września 1981 r. (Dz.U. Nr 24, póz. 123), faktycznie zaś rozpoczął swoją działalność w końcu 1982 r.
Powołując go do życia ustawodawca nadał samorządowi załogi wysoka rangę, sytuując jego organy jako organy przedsiębiorstwa i wyposażając je w uprawnienia umożliwiające wywieranie efektywnego wpływu na zarządzanie przedsiębiorstwem.
Organami przedsiębiorstwa państwowego ustawa ustanowiła bowiem ogólne zebranie pracowników (delegatów), radę pracowniczą i dyrektora przedsiębiorstwa.
W świetle przepisów ustawy, załoga przedsiębiorstwa państwowego jest więc nie tylko integralną częścią składową przedsiębiorstwa, lecz również jego organem uczestniczącym w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Występuje więc w podwójnej roli: jako kolektyw wykonujący zadania produkcyjne zakładu oraz jako podmiot aktywnie uczestniczący w życiu i działalności przedsiębiorstwa.
320
2. STRUKTURA SAMORZĄDU ZAŁOGI
Udział załogi w zarządzaniu przedsiębiorstwami państwowymi następuje w ramach określonej w ustawie o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego struktury organizacyjnej. Struktura ta jest zróżnicowana w zależności od wielkości przedsiębiorstwa. We wszystkich przedsiębiorstwach państwowych objętych ustawą organami samorządu załogi są: ogólne zebranie pracowników przedsiębiorstwa oraz rada pracownicza przedsiębiorstwa. Jednakże w przedsiębiorstwach wielozakładowych, posiadających wyodrębnione zakłady i inne jednostki organizacyjne wchodzące w skład przedsiębiorstwa, organami samorządu są ponadto: ogólne zebranie pracowników zakładu oraz ogólne zebranie innych jednostek organizacyjnych wchodzących w skład przedsiębiorstwa, a także, jeżeli statut samorządu załogi tak postanowi, rada pracownicza zakładu. Formą bezpośredniego uczestnictwa załogi w zarządzaniu przedsiębiorstwem jest w przedsiębiorstwach jednozakładowych oraz w zakładach przedsiębiorstwa wielozakładowego liczących do trzystu pracowników - ogólne zebranie pracowników przedsiębiorstwa jednozakładowego oraz ogólne zebranie pracowników zakładu w przedsiębiorstwie wielozakładowym.