Państwa muzułmańskie i EtiooiaPoza omawianymi państwami (Mali, Song-haj i Kongo) w większej części Afryki również istniały - choć mniej lub bardziej ukształtowane i...
Pokaż mi serce nie opętane zwodniczymi marzeniami, a pokażę ci człowieka szczęśliwego.
I tak z państwem Songhaj sąsiadowały państwa Mossi i Hausa, a wokół jeziora Czad rozwinęło się państwo Bornu. Na południe od Konga istniało, choć krótko, oderwane od niego państwo Angola, a na wschodnioafrykańskich pobrzeżach Oceanu Indyjskiego rozciągał się sułtanat ze stolicą w Kilwie; jego mahome-tańscy władcy rządzili m. in. Zanzibarem i Mombassą, póki tych terenów nie opanowaliPortugalczycy. Wreszcie wśród ważniejszych państw afrykańskich tego okresu należałoby wymienić Etiopię oraz muzułmańskie państwa Egipt i Maroko.
Stulecia XV i XVI nie były już okresem rozwoju ekspansji arabskiej i islamu na kontynencie afrykańskim, niemniej jednak państwa muzułmańskie nadal posiadały tu silną pozycję polityczną. Prócz odległego sułtanatu na południowo-wschodnich wybrzeżach, na przeciwległym krańcu kontynentu istniało rozległe państwo muzułmańskie w Maroku. Niegdyś był to kraj, skąd wyszły zastępy na podbój Półwyspu Pirenejskiego, teraz bronił się raczej przed atakami Portugalczyków, którzy w 1415 r. zajęli Ceutę, a w 1503 r. Oran. Maroko prowadziło ożywiony handel z ludami środkowej Afryki, a nawet próbowało sięgać w tym kierunku przez swe podboje militarne.
Władza w Maroku przeszła z rąk zdobywców Arabów do zislamizowanych Berberów; w Egipcie natomiast władzę przejęli potomkowie dawnych zdobywców - Arabów, a właściwie ich żołnierzy, tzw. mameluków. Mame-lucy tworzyli stan rycerzy-feudałów, których pozycję społeczną umacniała lenna własność ziemi. To pozwalało im eksploatować miejscową ludność, jak też obalać i wynosić sułtanów zasiadających w Kairze. Wojna Egiptu z Turcją (1515-17) i klęska wojsk mameluc-kich pod Marj-Dabik koło Aleppo (24 sierpnia 1516 r.) doprowadziły do podboju Egiptu przez Selima I. Turcy uczynili z Egiptu prowincję z wicekrólem na czele, podzieloną na dwanaście sandżaków, którymi kierowali emirowie. Nie naruszali jednak wewnętrznych stosunków społecznych. Mamelucy w oparciu o swą własność ziemską nadal sprawowali władzę terytorialną i stanowili element decen-tralistyczny, zwłaszcza w początkach XVII w., gdy nastąpiło osłabienie Turcji, a wojsko egipskich mameluków zaczęło obalać i wynosić rządzących Egiptem paszów.
Islam próbował opanować również jedyne w Afryce państwo chrześcijańskie, Abisynię (Etiopię). Abisynia, do której chrześcijaństwo w formie koptyjskiej dotarło w IV w., utraciła od dawna wszelkie związki z innymi krajami chrześcijańskimi. Jej ludność, mieszana et-
16
d)
nicznie, zajmująca się hodowlą i rolnictwem musiała raz po raz bronić się przed próbami podbojów, wychodzącymi z ośrodków muzułmańskich. Zetkniecie z Portugalczykami, szczególnie z ich flotą w 1520 r., skłoniło Abi-synię do szukania sojuszu i pomocy w Portugalii, która rzeczywiśpie zaczęła przysyłać tu niewielkie oddziały żołnierzy. Za żołnierzami ruszyli jezuici, rozwijający energiczną akcję misyjną na rzecz katolicyzmu, co w końcu doprowadziło do reakcji przeciw cudzoziemcom i ich wygnania (1633).
Odrębność cywilizacyjna ludów Ameryki