Waleczne czyny emira Halebu nie uchroni�y Mezopotamii, kiedy w roku 942 Kurkuas podj�� now� wypraw� na wi�ksz� skal�...

Pokaż mi serce nie opętane zwodniczymi marzeniami, a pokażę ci człowieka szczęśliwego.

Tym razem celem ofensywy bizanty�skiej by�a Edessa, ongi� �wi�te miasto chrze�cija�skie, gdzie przechowywano cudowny wizerunek Chrystusa na chu�cie, zwanej �mandilion", kt�ry wed�ug legendy sam Zbawiciel przes�a� bogobojnemu w�adcy Edessy, Abgarowi. Po drodze do Edessy gro�ny w�dz chrze�cija�ski zdoby� szereg miast mezopotamskich i uprowadzi� w niewol� dziesi�tki tysi�cy muzu�man�w. Obl�enie Edessy przeci�gn�o si� do roku 944; wtedy dopiero mieszka�cy miasta skapitulowali, wydaj�c w r�ce naje�d�cy zak�adnik�w oraz ow� bezcenn� relikwi�. By� to triumf natury moralnej, wi�kszy od wszystkich dotychczasowych, i wywo�a� niebywa�y entuzjazm w Konstantynopolu.
53
Zbyt wielka popularno�� Kurkuasa po�o�y�a zreszt� kres jego karierze w tym samym roku, w kt�rym spad�a na niego tak wielka s�awa. Synowie zestarza�ego Romana Lekapena spowodowali dymisj� znakomitego wodza, a jego nast�pca Panterios od razu straci� swe wojsko w bitwie z Seif-ed-Daulehem. Pomimo tego niepowodzenia wyprawy Kurkuasa mia�y ogromne znaczenie dla Bizancjum. Przede wszystkim spowodowa�y one wielki przyrost terytorialny; na szerokiej przestrzeni pogranicza wyros�y liczne nowe miasta i twierdze bizanty�skie i nawet nad g�rnym Tygrysem stworzono �temat" cesarski w okr�gu Chanzit. Jeszcze wa�niejszy by� jednak rezultat moralny wypraw Kurkuasa. �w nauczyciel zwyci�stwa i zdobywca miast muzu�ma�skich w wysokim stopniu przyczyni� si� do spopularyzowania w spo�ecze�stwie bizanty�skim idei krucjat, czyli wypraw krzy�owych.
Trudno zreszt� znale�� cz�owieka lub pokolenie, z kt�rym mo�na by bezpo�rednio zwi�za� narodziny tej idei. Powsta�a ona w ci�gu stuleci, wyrastaj�c w �rodowisku nieustannie walcz�cym z przeciwnikami krzy�a. Wojska bizanty�skie cechowa�a �arliwo�� religijna prawdziwych krzy�owc�w; �o�nierzy poleg�ych za wiar� zaliczano w poczet �wi�tych, np. oficerom bizanty�skim wzi�tym do niewoli za panowania cesarza Teofila w zdobytym przez Arab�w mie�cie Amorion i �ci�tym z rozkazu kalifa oddawano cze�� nale�n� m�czennikom. W walkach maj�cych poprzednio charakter obronny utrwali�a si� �wiadomo��, �e Bizancjum jest przedmurzem chrze�cija�stwa. Zwyci�stwa Kurkuasa rozbudzi�y natomiast nowe nadzieje, otwieraj�c perspektywy na dalszy pomy�lny rozw�j ofensywy chrze�cija�skiej, kt�ry mia� doprowadzi� wojska bizanty�skie a� do Ziemi �wi�tej dla wyzwolenia Grobu Pa�skiego, najwi�kszej �wi�to�ci chrze�cija�skiej.
Po dymisji Kurkuasa na pierwsze miejsce w wojnie z islamem wysun�� si� r�d Fokas�w, kt�ry ju� poprzednio zas�u�y� si� walnie w dziejach or�a bizanty�skiego. Bardas Fokas, kiedy otrzyma� od Konstantego Porfirogenety stanowisko �domestikosa", oraz jego synowie Nicefor i Leon okryli si� now� s�aw� w ci�g�ych wojnach z Seif-ed-Daulehem. Wojny toczy�y si� ze zmiennym zreszt� szcz�ciem: to w�dz chrze�cija�ski zaskoczy� w w�wozie skalnym Arab�w, wracaj�cych z wyprawy z licznym jasyrem, i zniszczy� ich doszcz�tnie, wyzwalaj�c je�c�w chrze�cija�skich, to zn�w emirowi arabskiemu uda�o si� rozbi� wojsko bizanty�skie. Na og� jednak
54
armia bizanty�ska mia�a zdecydowan� przewag�, stopniowo wyczerpuj�c coraz bardziej s�abn�cego przeciwnika.